Aktywistki z Białegostoku

Jadwiga Ewa Klimkiewicz z domu Glińska urodziła się 3 lipca 1876 r. w Kielmach (obecnie Litwa) jako córka Franciszka i Eweliny z Sawickich. Jej ojciec był zasłużonym działaczem Białostocczyzny – imał się różnych zawodów (farmaceuty, bankiera, publicysty), zasłynął jako działacz społeczny i pierwszy dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Jadwiga aktywnie brała udział w życiu społecznym. W 1901 r. została członkiem zarządu Towarzystwa Pomocy Biednym – Pań Opiekunek, które prowadziło kuchnię dla ubogich oraz ochronkę. Należała również do Miejskiej Rady Opiekuńczej. W 1910 r. została właścicielką księgarni w Białymstoku przy ulicy Rynek Kościuszki 1 (do 1929 r.), zasłynęła z wydawania pocztówek przedstawiającymi stolicę Podlasia. Należała do Związku Księgarzy Polskich. Była również jedną z założycielek Stowarzyszenia Handlowo-Przemysłowego w Białymstoku.

Po pierwszej wojnie światowej zaangażowała się w działalność polityczną. W sierpniu 1919 r. weszła w skład wydziału wykonawczego Polskiego Komitetu Wyborczego jako skarbnik. 24 sierpnia zorganizowano wiec przedwyborczy, podczas którego głos zabrała Klimkiewiczowa, a prasa referowała:

Pani Klimkiewiczowa, zwracając się do kobiet polskich, zachęcając je do wzięcia udziału w wyborach, mówiąc, że wielka przyszłość, jaką mamy przed sobą w naszej wolnej Ojczyźnie, zależy od kobiet. Bo kobieta to serce, bez którego społeczeństwo egzystować nie może. Obowiązkiem więc kobiet jest wykorzystać wszelkie środki, by wybrani radni zdolni byli i mogli spełnić swe zadanie należycie.

We wrześniu udało jej się zdobyć mandat radnej Rady Miejskiej z listy Bloku 15, czyli „piętnastu organizacji kulturalno-oświatowo-dobroczynno-zawodowych”. Klimkiewiczowa w radzie pełniła funkcję sekretarza. Udzielała się w komisji kulturalno-oświatowej, kontynuowała działalność społeczną (między innymi jako przewodnicząca komisji opieki społecznej i ochrony pracy). W 1927 r. białostocka prasa informowała, że Klimkiewiczowa podjęła próby wystartowania w kolejnych wyborach samorządowych, gromadząc wokół siebie kobiety, jednak bezskutecznie:

(…) Klimkiewiczowa stara się o zjednoczenie urzędniczek biurowych, panienek z telefonu i innych pracowniczek umysłowych w jedno ugrupowanie („Zrzeszenie Pracujących Polek”) i o fuzję tego „zjednoczenia” z Narodową Organizacją Kobiet. Pol. Biały Krzyż i NOK już otrzymały w tym sensie propozycję od p. Klimkiewiczowej, lecz zabiegi p. Klimkiewiczowej poniosły fiasko… We śnie i w marzeniach widzi nasza „ojczyca miasta” fotel poselski…

9 listopada 1902 roku poślubiła Aleksandra Klimkiewicza (ur. 1872, syna Adama i Marii z Jóźwiakowskich), farmaceutę, z którym przeprowadziła się najpierw do Drohobycza, następnie do Pińska, ponieważ tam otrzymał posadę kierownika apteki. Mieli dwoje dzieci: Marię (25.09.1904 – 12.05.1946) oraz Tadeusza (1908 – 2.08.1921). Dość szybko Jadwiga Klimkiewiczowa została wdową, jej mąż zmarł 23 grudnia 1908 r. Z jego nekrologu możemy się dowiedzieć, że:

Dn. 10 grudnia roku ubiegłego w Pińsku zmarł na zapalenie nerek śp. Aleksander Klimkiewicz, były sekretarz zarządu Towarzystwa „Oświaty”. Na tym stanowisku okazał się gorliwym pracownikiem tak, że śmierć jego jest dużą stratą społeczną i spowodowała w łonie zarządu wielką szczerbę.

Powyższe podaje w wątpliwość fakt, że Aleksander Klimkiewicz był ojcem trzeciego dziecka Jadwigi – córki Zofii, która urodziła się 23 września 1910 roku w Pińsku, choć katalog więźniów KL Majdanek podaje inny rok jej narodzin: 1907. W 1925 r. ukończyła czteromiesięczny kurs sanitarny PCK w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” oraz odbyła praktykę w wojskowym szpitalu rejonowym w Białymstoku. Przed wojną pracowała jako księgowa w urzędzie.

Na początku 1942 r. Zofia włączyła się w pracę w konspiracji. Przybrała pseudonim „Alina” i została przydzielona do Wojskowej Służby Kobiet jako łączniczka. W lutym skierowano ją na dziesięciodniowy specjalny kurs łączności w Warszawie, następnie wróciła do Białegostoku i przewoziła materiały ze Sztabu Obszaru do Komendy Okręgu w Brześciu nad Bugiem.

1 września 1942 r. razem z matką Jadwigą została aresztowana i osadzona w więzieniu w Białymstoku, gdzie pełniła funkcję korytarzowej, pomagając w nawiązaniu i utrzymaniu kontaktu między zatrzymanymi (przekazywała grypsy). Po śledztwie, 31 lipca 1943 r., obie Klimkiewiczowe zostały przewiezione do obozu koncentracyjnego na Majdanku (Jadwiga otrzymała numer 135, Zofia 131) – tam Zofia była przydzielana do różnych czynności: najpierw w ogrodnictwie, potem pracowała jako sprzątaczka i pokojówka. W kwietniu 1944 r. obie zostały przetransportowane do KL Auschwitz (Zofia – numer 77312, Jadwiga – numer 78178). Zofia rozpoczęła pracę w komando porządkowym na placu, następnie została pielęgniarką w bloku rewirowym 22. W sierpniu ciężko zachorowała na tyfus plamisty – po wyzdrowieniu została „nachtwachtą”, czyli nocną wartowniczką. Razem z matką doczekały w Auschwitz wyzwolenia. Zofia została jeszcze w obozie, gdzie od 1 czerwca do 22 września 1945 r. była pielęgniarką w szpitalu obozowym w zespole PCK. Następnie wróciły do Białegostoku.

Zarówno na Jadwigę, jak i Zofię bardzo źle wpłynęły przeżycia więzienne i obozowe. Zofia wróciła do pracy, natomiast Jadwiga w uznaniu dla swych zasług dla stolicy Podlasia otrzymała od Miejskiej Rady Narodowej honorowe zapomogi. 12 maja 1946 r. spotkał je kolejny cios – w Łodzi w szpitalu zakaźnym zmarła Maria Wendorff de domo Klimkiewicz, żona Zygmunta. Sama Jadwiga zmarła w 1952 r. Zofia zaangażowała się w działalność organizacji kombatanckich, została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem 10-lecia Polski Ludowej. Zmarła w 1985 r. w Białymstoku.

Właścicielką omawianej kolekcji była Zofia Klimkiewicz, która zmarła bezpotomnie, pozostawiając swoją spuściznę opiekującym się nią państwu Wałuszko. Ofiarowana kolekcja obejmuje dokumenty i fotografie dotyczące nie tylko Jadwigi i Zofii Klimkiewicz, ale także Marii Wendorff. Zachowały się rękopisy i maszynopisy wspomnień Jadwigi i Zofii Klimkiewicz z okresu wojny i okupacji oraz zbiór fotografii przedstawiających rodzinę Glińskich i Klimkiewiczów.