„A miało być tak pięknie…”. Historia Ewy i Jerzego Stolarskich

Jednym z cenniejszych archiwów rodzinnych zabezpieczonych dzięki projektowi Archiwum Pełne Pamięci są materiały małżeństwa Ewy i Jerzego Stolarskich. Kolekcja przekazana do Instytutu Pamięci Narodowej przez panią Mariannę Jedlińską składa się z dokumentacji wytworzonej i zgromadzonej przez oboje małżonków oraz materiały odziedziczone po członkach ich rodzin.

Ewa Stolarska z domu Piaszczyńska urodziła się  30 maja 1923 roku. Przed wojną uczęszczała do Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Królowej Jadwigi w Warszawie. W czasie wojny pod ps.  „Ewa” była łączniczką 3. batalionu pancernego AK „Golski” oraz maszynistką i łączniczką Jana Zborowskiego ps. „Jastrzębski” – późniejszego szefa wywiadu politycznego Delegatury Rządu na Kraj. Uczestniczyła w powstaniu warszawskim.

Jerzy Stolarski urodził się 15 kwietnia 1921 roku. W 1939 roku ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Adama Mickiewicza w Warszawie i od października miał rozpocząć studia na Politechnice Warszawskiej. We wrześniu 1939 roku wyruszył na wschód, aby dołączyć do mających się tam formować oddziałów Wojska Polskiego. W 1941 roku Jerzy Stolarski włączył się w działalność konspiracyjną. W lipcu 1943 roku ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty AK w Warszawie. W powstaniu warszawskim był dowódcą drużyny 3. kompanii batalionu „Golski”. Ewa i Jerzy pobrali się 28 sierpnia 1944 roku w czasie powstania warszawskiego w budynku Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

Zakończenie działań wojennych nie spowodowało nadejścia upragnionej wolności. Pod koniec lutego 1949 roku oboje zostali aresztowani przez stołeczny Urząd Bezpieczeństwa i osadzeni w  piwnicach MBP przy ul. Koszykowej, a następnie w więzieniu przy ul. Rakowieckiej. Jerzy zmarł tam na gruźlicze zapalenie opon mózgowych i pochowano go w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach. Ewę po ciężkim śledztwie skazano na łączną karę 15 lat pozbawienia wolności, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na 5 lat oraz przepadek mienia za rzekomą współpracę w czasie wojny z Niemcami. Więzienie opuściła w 1956 roku ze zrujnowanym zdrowiem fizycznym i psychicznym. Pomimo utraty męża, ojca i teściowej (zmarli podczas jej pobytu w więzieniu) bez wykształcenia, pracy i majątku Ewa Stolarska ułożyła sobie nowe życie. Nie zaprzestała działalności patriotycznej – po wprowadzeniu stanu wojennego zgłosiła się do  pomocy w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Ewa  Stolarska nigdy więcej nie wyszła za mąż, a w jej pokoju zawsze stały dwie fotografie Jerzego. Zmarła 15 czerwca 2007 roku.

Na „Archiwum rodzinne Ewy i Jerzego Stolarskich” składa się dokumentacja wytworzona i zgromadzona przez oboje małżonków oraz materiały odziedziczone po członkach ich rodzin. W dużej mierze zostało ukształtowane przez Ewę, która nie tylko przechowywała dokumenty własne, ale z biegiem lat gromadziła również archiwalia po zmarłym mężu i rodzicach, w tym materiały z drugiej połowy XIX w. należące do jej przodków z rodziny Mannów i Piaszczyńskich. Zespół obejmuje łącznie 1,5 mb dokumentacji aktowej i fotograficznej z lat ok. 1860–2006.

Z najwcześniejszego okresu pochodzą fotografie portretowe, obok których wraz z początkiem XX w. coraz liczniej pojawiają się zdjęcia sytuacyjne i krajobrazowe. Z kolei dokumentacja aktowa zalicza się w większości do materiałów biograficznych. Są wśród nich m.in. dokumenty osobiste, materiały związane z przebiegiem nauki i kariery zawodowej, służbą wojskową, pobytem w obozach jenieckich oraz dzienniki. Całość dopełnia korespondencja, niewychodząca na ogół poza krąg najbliżej rodziny i spraw bezpośrednio z nią związanych.