Zawiłe losy Górnoślązaków w XX wieku –Archiwum rodzinne Roberta L. Kotyrby

Tym razem rodzinne dokumenty i pamiątki powierzyła nam Pani Adela Kotyrba, obywatelka Wielkiej Brytanii. Spuścizna jej ojca, Roberta Ludwika Kotyrby (1924–2018), jest cennym uzupełnieniem wiedzy m.in. o tym jak Polacy stawali się Niemcami, żołnierzami Wehrmachtu, a następnie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. To też historia wielkiej przyjaźni Roberta L. Kotyrby z Pawłem Ziają, którego losy opisywaliśmy w poście pt. W niemieckim i polskim mundurze…, 2 lutego 2022 r.

https://www.facebook.com/archiwumipn/posts/pfbid02GQ5YtovpBiUYnUe6ZCrSmdUhZSksQ73tQw3Qgk8pdq7kjBhC7PPcywNs1LLCmWsfl

Archiwum rodzinne Roberta L. Kotyrby to bogaty zbiór dokumentów różnorodnych pod względem formy i treści, pochodzących z lat 1883–1994. Poszczególne akta sporządzono w pięciu językach: polskim, niemieckim, rosyjskim, francuskim i angielskim. Są to m.in. dokumenty o charakterze genealogicznym dotyczące rodziny Kotyrbów tj. akta stanu cywilnego, świadectwa szkolne, dowody osobiste, paszporty, pisma urzędowe świadczące o zatrudnieniu, a także korespondencja prywatna, dokumentacja odbytej służby wojskowej oraz niezwykle ciekawa ikonografia. Zachowały się zdjęcia Roberta. L. Kotyrby z okresu służby w Wehrmachcie i PSZ, fotografie przedstawiające jego ojca - Roberta Mathiasa w mundurze armii niemieckiej oraz liczne odznaczenia wojskowe, które ten ostatni otrzymał za udział w walkach na frontach I wojny światowej.

Ród Kotyrbów przynajmniej od trzech pokoleń zamieszkiwał w powiecie gliwickim na Górnym Śląsku. Polsko brzmiące nazwiska osób wchodzących do rodziny, katolickie wyznanie i urzędowe deklaracje odnośnie narodowości dowodzą, że byli Polakami, chociaż zachowały się i takie dokumenty, w których nie deklarowano przynależności narodowej ani państwowej. Miejsce osiedlenia na pograniczu polsko-niemieckim sprawiało, że Kotyrbowie byli dwujęzyczni.

Robert M. Kotyrba urodził się 16 lutego 1894 r. w Zabrzu. W latach 1900–1908 uczęszczał do szkoły powszechnej w Bielszowicach. Przez większą część swego życia zawodowego, przypadającego na lata 1908–1959, był związany z miejscową kopalnią, gdzie pracował w dziale ekspedycji węgla. W latach 1914–1917 r. pełnił służbę wojskową, z której powrócił jako inwalida wojenny, stracił oko. 11 maja 1920 r. ożenił się z Adelheid Agnes Dymorz, urodzoną 12 października 1897 r. w Rudzie. Z okresu narzeczeństwa zachowało się 98 propagandowych kart pocztowych, głównie o tematyce miłosnej, które Robert wysyłał przyszłej żonie również z frontu. Adelheid, z zawodu księgowa, prowadziła sklep z galanterią. Oboje zmarli w 1964 r. w Bielawie, Adelheid dwa miesiące po śmierci męża. Mieli dwoje dzieci: syna Roberta Ludwika i córkę Christine.

Robert L. Kotyrba urodził się 17 września 1924 r. we wsi Bielszowice, która dwa lata wcześniej w wyniku plebiscytu została przyłączona do Polski. Uczęszczał do Ośmioklasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Bielszowicach, a następnie do Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Jana Kasprowicza w Nowej Wsi. W kwietniu 1940 r. Robert Kotyrba starał się o przyjęcie na wydział handlowy uczelni technicznych w Katowicach i Gliwicach, ale ostatecznie naukę kontynuował w szkole Eichendorffa, czyli gimnazjum dla chłopców w Chorzowie.

Rodzina Kotyrbów została wpisana do III grupy niemieckiej listy narodowościowej z obowiązkiem służby wojskowej. Skutkiem tego, pod koniec marca 1943 r. Robert L. otrzymał powołanie do wojska. Stosowne przeszkolenie przechodził w Normandii. Zachowały się jedynie zdjęcia, z których wynika, że w okresie od maja 1943 do 11 czerwca 1944 roku brał udział w walkach z aliantami na francuskim wybrzeżu, stanowiącym część umocnień Wału Atlantyckiego. Po inwazji wojsk sprzymierzonych we Francji, Robert przeszedł na stronę dotychczasowych przeciwników.

Nie wiadomo kiedy został oficjalnie wcielony do służby w PSZ pod brytyjskim dowództwem. Najwcześniejszy zapis pochodzi z 2 grudnia 1944 r., wówczas trafił do Komendy Uzupełnień nr 1 w Londynie, która zakwalifikowała go do służby pomocniczej z kat. „D” i nr ew. PSZ 66436. Służbę w wojsku polskim rozpoczął 10 grudnia 1944 r. w Centrum Wyszkolenia Łączności w Ośrodku Wyszkoleniowym Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza. W placówce tej szkolono radiotelegrafistów z przeznaczeniem do konspiracyjnej służby w okupowanej przez Niemców Polsce. W okresie od 22 lutego do 8 sierpnia 1945 r. starszy szeregowiec Robert L. Kotyrba ukończył sześciomiesięczny kurs podstawowy radiomechaników przy Royal Technical College w Glasgow. Kolejne przeszkolenie tj. Instruktorski Kurs Radiomechaników z zakresu teorii nadajników i odbiorników radiofonicznych wraz z praktyką warsztatową odbywał od 3 listopada 1945 do 15 stycznia 1946 r. Tego samego dnia został upoważniony do noszenia Znaku Łączności. Od 16 stycznia 1946 r. do 12 czerwca 1947 r. pełnił funkcję instruktora na zawodowych kursach radiomechaników w Warsztacie Radiotechnicznym. Służbę wojskową w PSZ zakończył 21 września 1946 r., a 6 grudnia 1946 r. za udział w II wojnie światowej otrzymał brytyjski The War Medal 1939–1945.

Po wojnie Robert L. Kotyrba nie zdecydował się na powrót do kraju, pozostał na emigracji w Anglii. Pracował w przemyśle elektronicznym, zgodnie ze zdobytym specjalistycznym wyszkoleniem. Tam też poznał swoją angielską żonę Betty Robinson, z którą wziął ślub 27 lipca 1963 r. w Harrow. Małżeństwo doczekało się dwojga dzieci, z których jedno to córka Adela. Robert Kotyrba zmarł 18 marca 2018 r. w Harrow. Do końca życia utrzymywał kontakt z Pawłem Ziają, a następnie jego rodziną. Przyjaźń tę kontynuują ich dzieci: Adela i Marek.